In deze column lieten we met een voorbeeld zien dat u duizenden euro’s aan erfbelasting kunt besparen middels een goed testament. Helaas zijn fiscaal optimale testamenten voor uw kinderen niet altijd even gunstig. In deze column leggen we aan de hand van het voorbeeld uit de eerder genoemde column uit waarom. Ook besteden we aandacht aan wat uw kinderen hier tegen kunnen doen en hoe u deze risico’s zoveel mogelijk kunt beperken.

Het voorbeeld uit de vorige column luidde als volgt:

Uw nalatenschap bedraagt € 280.000. U heeft een vriendin van 59 jaar en u heeft samen 2 kinderen. U woont al 25 jaar samen met uw vriendin en u heeft een notarieel samenlevingscontract.

Vervolgens hebben we diverse mogelijkheden benoemd om fiscale voordelen te behalen. Al deze voorbeelden hadden met elkaar gemeen dat de beschikking over de nalatenschap terechtkomt bij de langstlevende partner. Dit betekent voor uw kinderen dat zij afhankelijk zijn van de levenswijze van de langstlevende partner. Als deze uw nalatenschap volledig uitgeeft dan blijven uw kinderen feitelijk met lege handen achter indien de langstlevende partner komt te overlijden. Voor uw kinderen kan dit een onwenselijke situatie zijn. Zij kunnen dan besluiten hun legitieme porties op te eisen.

Wat is een legitieme portie?

De legitieme portie is het wettelijke erfdeel van een kind. Dit is het gedeelte van de nalatenschap van de ouder waarop het kind altijd recht heeft, ook als het kind wordt onterfd. De legitieme portie is de helft van het erfdeel in geld dat een erfgenaam zou ontvangen indien er geen beroep zou worden gedaan op de legitieme portie. In ons voorbeeld zijn er twee (wettelijke) erfgenamen, te weten uw kinderen. Uw vriendin is géén wettelijk erfgenaam. Elk kind heeft dus recht op de helft van de nalatenschap. De legitieme portie is de helft hiervan en dus een vierde deel. Dit is (€ 280.000 / 4) € 70.000 per kind.

Risico’s voor uw vriendin

De legitieme porties kunnen al 6 maanden na uw overlijden worden opgeëist door uw kinderen. Dit houdt in dat uw vriendin € 140.000 in geld moet uitkeren aan uw kinderen. Wanneer de € 280.000 volledig bestaat uit bankrekeningen en ander (liquide) geld dan is dit risico wellicht minder belangrijk voor uw vriendin dan wanneer uw nalatenschap bijna volledig uit een woning bestaat. De woning waarin uw vriendin achterblijft na uw overlijden. Bij het opeisen van de legitieme porties door uw kinderen, moet uw vriendin verplicht de woning binnen 6 maanden verkopen om vervolgens de legitieme porties te kunnen voldoen.

Afdekken risico’s voor uw vriendin

Gelukkig is het mogelijk om de hiervoor benoemde risico’s voor uw vriendin af te dekken. Het is niet mogelijk om uw kinderen het recht op hun legitieme porties te ontnemen. Wel kunt u het moment van opeisbaarheid zelf bepalen in uw testament, mits u aan bepaalde voorwaarden heeft voldaan samen met uw partner:

• U bent getrouwd of hebt een geregistreerd partnerschap en leeft niet van tafel en bed gescheiden;
• U woont samen met uw partner en u hebt een notarieel samenlevingscontract.

Indien u aan bovenstaande voorwaarden voldoet, kunt u in uw testament een bepaling laten opnemen waarin wordt bepaald dat de legitieme porties pas opeisbaar zijn na het overlijden van uw partner. Op deze manier hoeft uw partner in het voorbeeld dus niet de woning gedwongen te verkopen. Dat mogen uw kinderen dan zelf doen na het overlijden van uw partner.

Indien u de hiervoor genoemde bepaling niet in uw testament laat opnemen is een andere – minder wenselijke – optie, om te trouwen of een geregistreerd partnerschap aan te gaan. Sowieso is uw partner dan wettelijk erfgenaam en is er in deze situatie dus sprake van 3 erfgenamen. De legitieme portie wordt zo dus beperkt tot een zesde deel per kind. Elk kind heeft dan nog recht op een legitieme portie van (€ 280.000 / 6) € 46.666,67. Vervolgens kan uw partner een levenslang vruchtgebruik claimen op de woning en eventuele andere goederen uit uw nalatenschap die benodigd zijn voor zijn/haar verzorging. Uw kinderen moeten hier verplicht aan meewerken. Dit kan echter wel lastig af te dwingen zijn in de praktijk. Wellicht dat de kantonrechter hier een rol in moet spelen. Om dit allemaal te voorkomen, raden wij u aan om de bepaling inzake de opeisbaarheid van de legitieme porties wél in uw testament op te laten nemen.

Wat niet kan

Indien u uw kinderen om wat voor reden dan ook wenst te onterven, kunnen zij alleen maar een beroep doen op hun legitieme porties. Het is niet mogelijk om vervolgens allerlei giften/schenkingen te doen aan andere partijen (inclusief uw vriendin) met het doel ervoor te zorgen dat u geen nalatenschap meer over heeft. Mocht dit wel kunnen, dan kunnen uw kinderen hun legitieme porties niet opeisen, omdat er geen nalatenschap (meer) is. De wet steekt hier echter een stokje voor en zegt dat de gedane giften/schenkingen bij de waarde van de nalatenschap moeten worden opgeteld indien deze gedaan zijn om de legitimarissen (uw kinderen) bewust te benadelen.

Bovenstaande geldt overigens ook voor giften die gedaan zijn, waarbij het niet de bedoeling is om uw kinderen te benadelen. Voor deze giften geldt echter een termijn van maximaal 5 jaren voor uw overlijden. Indien de gift heeft plaatsgevonden maximaal 5 jaren voor uw overlijden dan moet deze alsnog bij de waarde van de nalatenschap worden opgeteld. Dit is niet het geval bij giften die langer dan 5 jaren voor uw overlijden hebben plaatsgevonden. Uiteraard mag hier dan geen doelbewuste benadeling van de legitimarissen aan de orde zijn.

Bij het opstellen van een fiscaal optimaal testament is het dus noodzaak om juridische risico’s zoals hiervoor beschreven goed af te dekken. Wij kunnen u hierbij helpen.

Neem voor een vrijblijvend oriënterend gesprek contact op met uw relatiebeheerder of mij.

Naushad Ishaak
Assistent accountant en financieel planner